Sterylizacja w autoklawie
Działanie promieniowania
Filtracja
Pasteryzacja i Tyndalizacja
Aparat Kocha
Działanie aseptyczne
Dezynfekcja
Konserwanty stosowane w żywności
Sterylizacja
Sterylizacja jest procesem w wyniku, którego zniszczeniu ulegają zarówno formy wegetatywne jak i formy przetrwalne wszystkich organizmów.
Prawidłowo wysterylizowany materiał jest jałowy - nie zawiera żadnych żywych drobnoustrojów (także wirusów).
W procesie sterylizacji wykorzystuje letalne działanie czynników fizycznych bądź chemicznych na mikroorganizmy. Niektóre roztwory zawierając termolabilne składniki sterylizuje się mechanicznie - poprzez filtrowanie.
| Metody | Czynnik | Sposób działania | Sterylizowany materiał | Uwagi |
| fizyczne | działanie wysoką temperaturą | denaturacja białek i kwasów nukleinowych, rozerwanie wiązań wodorowych | podłoża i pożywki mikrobiologiczne, bufory, biologiczny materiał potencjalnie zakaźny | sterylizacja w autoklawie warunki: 121°C przy przez 15 minut przy nadciśnieniu 1 atm. nie stosuje się w przypadku substancji termolabilnych |
| "suche gorąco" | denaturacja białek i kwasów nukleinowych | szkło laboratoryjne | wymagana temp. 160°C przez 2 godz. w suszarkach | |
| wyżarzanie | ezy | |||
| promieniowanie UV | tworzenie się dimerów tyminowych w DNA działanie mutagenne | komory laminarne, sale operacyjne | słabo penetruje; nie przechodzi przez szkło; najbardziej efektywnie działa promieniowanie o długości fali 260 nm, które jest pochłaniane przez zasady purynowe i pirymidynowe oraz promieniowanie o długości fali 280 nm - pochłaniane przez aminokwasy aromatyczne (tryptofan, tyrozyna, fenyloalanina) | |
| promieniowanie jonizujące (gamma) | jonizacja cząsteczek wody | jednorazowy plastikowy sprzęt laboratoryjny, strzykawki, igły itp. | ||
| chemiczne | tlenek etylenu | |||
| mechaniczne | filtr z porach o średnicy 0,22 mikrometrów | bakterie osadzają się na filtrze | roztwory zawierając substancje wrażliwe na wysoką temperaturę np. roztwory witamin, pożywki, w których skład wchodzi surowica |
- działanie przegrzaną parą wodną.
Prawidłowość procesu sterylizacji sprawdza się przy pomocy testów. Jednym ze wskaźników prawidłowej sterylizacji są bardzo oporne na działanie wysokiej temperatury endospory wytwarzane przez Bacillus stearothermophilus bądź niektóre szczepy bakterii z rodzaju Clostridium, które poddane jałowieniu nie powinny wykiełkować.
Dlaczego przetrwalniki są tak oporne na działanie wysokiej temperatury?
Ze sterylizacja termiczną związane są dwa terminy:
Czas śmierci cieplnej - czas potrzebny do zabicia wszystkich drobnoustrojów tego samego gatunku przy określonej temperaturze i składzie pożywki.
Punkt śmierci cieplnej - temperatura, która zabija hodowlę bakteryjną w ciągu 10 minut.
Mleko i śmietanka UHT
Skrót UHT (ultra high temperture)
Mleko płynące cienka warstwą podgrzewane jest w ciągu kilku sekund (3-4s) do temperatury około 142°C i natychmiastowe schładzane do około temp. 70°C.
Jest to trzykrotna pasteryzacja z przeprowadzana co 24 godziny. Termin wywodzi się od nazwiska brytyjskiego uczonego Johna Tyndalla (poza tym, że wykazał, iż trzykrotne podgrzanie pożywki zabija zawarte w niej bakterie, wspomagając tym samym Pasteura w obalaniu teorii samorództwa, wyjaśnił także dlaczego niebo jest niebieskie, ale to już całkiem inna historia...).
Pasteryzacja
Jest to jednorazowe podgrzanie roztworu do temp. 62°C-80°C przez 30 minut. (Termin wywodzi się od nazwiska Pasteura).
- proces prowadzacy do zniszczenia form wegetatywnych mikrorganizmów. Proces ten wykorzystuje silne denaturujące lub utleniające działanie niektórych substancji chemicznych: związków fenolowych (np. lizol, którym kiedyś "pachniały" nasze szpitale); podchlorynu, roztworów etanolu, czwartorzędowych związków chloru (np. sterinol używany na ćwiczeniach)
Większość efektywnych środków dezynfekujących ze względu na silne działanie, wywołuje podrażnienia i nie nadaje się do odkażania skóry czy ran.
Aseptyka - działania mające na celu utrzymanie stanu jałowości.