Pierwsze dobrze udokumentowane wzmianki na temat pandemii dżumy pochodzą z okresu panowania Cesarza Justyniana (VI w.). Choroba prawdopodobie przybyła do Europy z Północnej Afryki i w ciągu półwiecza pochłonęła około 100 mln ofiar.
W XIV w. dżuma pojawiła się ponownie w Europie. Dopiero jednak podczas trwania trzeciej pandemii, która rozpoczęła się w Chinach w 1855 r. odkryto czynnik etiologiczny tej choroby.

W 1894 roku, niezależnie od siebie dwaj uczeni: Alexandre-Emile-John Yersin oraz Kitazato Shibasaburo wyizolowali pałeczkę dżumy - Yersinia pestis.


Jest to bakteria Gram-ujemna należąca do rodziny Enterobacteriaceae. Y. pestis jest względnym beztlenowcem, nie wytwarza oksydazy ani ureazy i nie rozkłada laktozy. Świeżo izolowane bakterie posiadają otoczkę.

Y. pestis - barwienie metodą Grama. Zdjęcie autorstwa Larry'ego Stauffera pochodzi z kolekcji CDC

Optymalna temperatura wzrostu dla tej wynosi 28^oC, ale jej tolerancja waha się od 0 do 43^oC. Bakterie rosną dobrze na podłożu MacConkeya i na agarze z krwią, widoczne są jednak dopiero po ok. 48 h inkubacji. Po trzech dniach hodowli kolonie nabierają charakterystyczny wygląd " sadzonego jajka".







Kolonie Y. pestis po 72. godzinnej inkubacji na podłożu z krwią baranią. (Nie obserwuje się hemolizy).
Zdjęcie autorstwa Larry'ego Stauffera pochodzi z kolekcji CDC

Warto dodać, że do rodzaju Yersinia należą jeszcze dwa inne patogeny: Yersinia pseudotuberculosis i Yersinia enterocolitica, które wywołują choroby u ludzi. Są one jednak o wiele mniej zjadliwe. Jest to o tyle zdumiewające, że DNA Y. pseudotuberculosis wykazuje 90% homologii w stosunku do DNA pałeczek dżumy.

Raport WHO z 1970 ocenia, że rozpylenie 50 kg bakterii Y. pestis nad 5 milionowym miastem ponad 150 tys. ludzi spowodowaloby śmierć 36 tys. ludzi (liczba mieszkańców Gdańska to ok. 460 tys.). W sprzyjających warunkach bakterie utrzymałyby żywotność przez ok 1 godzinę i "przewędrowalyby" na odleglość 10 km. Warto przypomnieć, że dżuma jako broń biologiczna została użyta niejednokrotnie i to nie tylko na przestrzeni wieków nam odległych. W latach 30 i 40. XX wieku japońska jednostka do zadań specjalnych 710, kilkakrotnie zrzucała skażoną żywność (ziarno, które przyciągało gryzonie) oraz zarażone pchły na terenie okupowanych Chin. W byłym Związku Radzieckim nad użyciem pracowało 10 instytutów, które zatrudniały tysiące ludzi. Kilka lat temu w Ohio, aresztowano i skazano mikrobiologa, który nabył szczep Y. pestis . Zamierzał go użyć w atakach bioterrorystycznych.

Dżuma jest enzootią, występuje tam, gdzie istnieje naturalny rezerwuar bakterii - gryzonie (chorobę opisano u ponad 200 gatunków). W utrzymywaniu się stałych ognisk dżumy pomaga zjawisko hibernacji. Dżuma przenoszona jest przez pchły (ok. 80 gatunków), które zarażają się drogą pokarmową żywiąc się zakażoną krwią (podczas jednego posiłu pchła może zassać nawet 24 tysiące bakterii). Najczęstszym wektorem jest pchła szczurza Xenopsylla cheopis, może nim być także pchła ludzka Pulex irritans.



Człowiek jest gospodarzem przypadkowym. Zaraża się przez ukąszenie pchły lub pogryzienie przez chore zwierzę. Częstym nosicielem bakterii są koty. W przypadku "naturalnej" epidemii, zachorowania zwierząt poprzedzają zachorowania u ludzi; w populacji miejskiej pierwszych przypadków dżumy wśród ludzi można oczekiwać, jeśli zarażeniu Y. pestis uległo ok. 10 % szczurów (Rattus norvegicus). Epidemie wybuchają w okresie chłodnym i wilgotnym. Jest to powiązane z ekologią pchły szczurzej, temperatura wyższa niż 28 hamuje rozwój .

W przypadku ataku bioterrorystycznego należy przypuszczać, że zakażenia u ludzi następowałoby drogą płucną - w wyniku kontaktu ze skażonym aerozolem.

Strona 1 | Strona 2 | Strona 3 | Szukaj