ZABURZENIA OPISANE W ŁUSZCZYCY

Wykorzystanie do badań nad patogenezą łuszczycy nowoczesnych technik: semi-ilościowej RT-PCR, hybrydyzacji DNA-RNA (ang. Northern Blotting) in situ oraz technik immunohistochemicznych, pozwoliło prześledzić jakościowe i ilościowe zmiany ekspresji poszczególnych genów w skórze chorych na łuszczycę. Powstający na podstawie uzyskanych w ten sposób danych, obraz fenotypu łuszczycowego jest jednak fragmentaryczny. Wydaje się, że przyszłość badań nad zmianami ekspresji genów w łuszczycy leży w wykorzystaniu technik, które umożliwiają jednoczesną analizę ekspresji wielu genów. Przykładem zastosowania takiego podejścia badawczego jest opublikowana przez Bowcock i in. (2001) analiza transkryptów różnych genów, która wykazała w skórze pobranej od zdrowych osób i chorych na łuszczycę różnicę w ekspresji 177 genów.

Poniżej wymienione zostaną jedynie niektóre zaburzenia obserwowane w łuszczycy, związane z odmienną ekspresją genów cytokin, czynników wzrostu, markerów proliferacji oraz białek uczestniczących w przekaźnictwie sygnałowym.

Dlaczego skóra się łuszczy?

Istotą zmian łuszczycowych jest nadmierna i przyspieszona proliferacja komórek naskórka, nieprawidłowa keratynizacja oraz rozwijająca się w skórze reakcja zapalna. Przyczyny tych procesów nie są poznane. W morfologicznym obrazie skóry zmienionej klinicznie widać wyraźnie wydłużone sople naskórkowe, powstające w wyniku nadmiernej proliferacji komórek naskórka. Na skutek zaburzeń terminalnego różnicowania się keratynocytów, w naskórku łuszczycowym nie wykształcają się w sposób prawidłowy jego poszczególne warstwy; zwykle brak jest warstwy ziarnistej (stratum granulosum), natomiast w warstwie rogowej (stratum corneum) obecne są komórki zawierające jądro komórkowe.

Nieprawidłowość procesu keratynizacji w łuszczycy można prześledzić na podstawie ekspresji niektórych genów określanych jako markery różnicowania. Należą do nich geny kodujące poszczególne cytokeratyny, które związane są z danym etapem różnicowania keratynocytów. W prawidłowo wykształconym naskórku cytokeratyny K5, K14 charakteryzujące proliferujące komórki ustępują w warstwie suprabazalnej cytokeratynom K1 i K10 . W zmianach łuszczycowych w warstwach suprabazalnych stwierdzono obniżoną ekspresję K1/K10, a wykazano natomiast obecność cytokeratyn K6 oraz K16 także związanych ze stanem proliferacji.

Unikatowym dla łuszczycy objawem jest tworzenie się w warstwie rogowej jałowych skupisk neutrofilów określanych jako mikropnie Munro.

W skład populacji komórek proliferujących obecnych w zmianach łuszczycowych wchodzą nie tylko keratynocyty. W obrębie skóry właściwej komponentę proliferującą stanowią głównie: subpopulacja limfocytów T scharakteryzowanych jako komórki pamięci CD45RO+, komórki środbłonka o fenotypie Factor VIIIa+ oraz komórki dendrytyczne o fenotypie Factor VIIIa+ .

Zaburzenia biochemiczne

W skórze chorych na łuszczycę zaobserwowano szereg zmian biochemicznych. Dotyczą one w różnym stopniu skóry nie wykazującej zmian klinicznych jak i objętej zmianami łuszczycowymi. Do najczęściej opisywanych zmian należą zaburzenia w metabolizmie cyklicznych nukleotydów: cAMP i cGMP. Dane na temat poziomu cAMP w skórze chorych na łuszczycę są jednak sprzeczne. Wykazano natomiast, że stymulacja łuszczycowego naskórka przy pomocy adrenaliny prowadzi do obniżonej - w porównaniu z zdrową tkanką - syntezy cAMP. Prawdopodobnie jest to związane z obniżeniem ilości receptorów b2-adrenergicznych na powierzchni komórek naskórka w łuszczycy. Z kolei poziom cGMP jest w naskórku łuszczycowym podwyższony.

Innym czynnikiem, istotnie ważnym z punktu widzenia rozwijającej się reakcji zapalnej jest obecność w zmianach łuszczycowych produktów przemian kwasu arachidonowego głównie: leukotrienu LTB₄, oraz kwasu 12-HETE. Substancje te wykazują silne działanie chemotaktyczne w stosunku do neutrofilów.

Markery proliferacji oraz białka sygnałowe uczestniczące w apoptozie

Łuszczyca jest nieodłącznie związana ze stanem proliferacji komórek naskórka. W związku z tym, w obrębie zmian łuszczycowych obserwuje się obecność białek charakterystycznych dla komórek proliferujących np. antygenów jądrowych Ki-67 i PCNA. W zmianach łuszczycowych wykryto także ekspresję genu kodującego telomerazę.

Wykazano także, że świeżo wyizolowane ze skóry chorych keratynocyty w przeciwieństwie do komórek izolowanych od osób zdrowych są odporne na indukcję apoptozy . Przypuszcza się, że keratynocyty łuszczycowe charakteryzują się dłuższą żywotnością. W zmienionej klinicznie skórze nie stwierdzono obecności przeciwdziałającego apoptozie białka Bcl-2, wykazano natomiast nadekspresję innego genu, którego produkt prowadzi do zahamowania apoptozy - białka Bcl-xL. Równocześnie jednak zaobserwowano wzmożoną ekspresję genu Fas, białka które inicjuje apoptozę. Ponieważ najnowsze doświadczenia wykazały, że proces terminalnego różnicowania keratynocytów i tworzenia rogowej białkowej warstwy ochronnej in vitro nie jest tożsamy z indukcją apoptozy w keratynocytach, nie jest jasne, jaki wpływ mają opisane zmiany w ekspresji genów białek uczestniczących w apoptozie na zaburzenia rogowacenia naskórka w łuszczycy.

cd. - cytokiny, receptory dla cytokin oraz czynniki wzrostu

| Wstęp | Postacie kliniczne i objawy | Uwarunkowania genetyczne | Czynniki etiologiczne | Zaburzenia opisane w łuszczycy |